نمره تراز در آزمون وکالت

مسئولان کانون چه می گویند؟

 سوال:برخی از داوطلبان آزمون وکالت ۹۲ در تماس با ایسنا به شیوه پذیرش کارآموز در این آزمون متعرض هستند و معتقدند که پذیرش بر اساس تراز باعث شده تا کسانی که میانگین پاسخگویی‌شان به دروس آزمون‌، پایین‌تر از آنها بوده در کانون مربوطه (آذربایجان غربی) قبول شوند.با توجه به این موضوع آیا این امکان وجود دارد که نمره میانگین کسی بالاتر از آخرین فرد قبول شده در کانون باشد اما فرد مذکور قبول نشود؟

پاسخ آقای کشاورز:

اولا- لطفا توجه داشته باشید که شروع تصدی من در اسکودا‌، بعد از برگزاری آزمون بوده است. بنابراین آنچه می‌گویم بر مبنای اطلاعات مضبوط و مکتوب و مسموع است نه آگاهی‌های عینی خودم.

ثانیا- شیوه تراز آنگونه که بررسی کرده‌ام علمی‌ترین و عادلانه‌ترین روش برای برگزاری آزمون است و در همه دنیا پذیرفته شده است.

ثالثا- هر کانون تعداد مورد نیاز خود را از بالاترین نمره‌های کسانی که در حوزه آن کانون امتحان داده‌اند، انتخاب می‌کند و همه ساله همینگونه عمل شده است؛ بنابراین ممکن است کسی در کانون الف مردود شود، حال آنکه نمره‌اش از فرد قبول شده در کانون ب بیشتر باشد، این هیچ ارتباطی به تراز ندارد.

سوال: افراد معترض به امر مذکور، تغییر شیوه پذیرش کارآموز در آزمون سال جاری را «عقاب بلا بیان» می‌دانند. نظر شما دراین باره چیست؟

پاسخ آقای کشاورز:

این "عقاب" نیست تا "بلابیان"باشد یا نباشد. امتحان مثل هر سال با تست چهار جوابی انجام و جذب بر مبنای تقدم نمره انجام شده است. در کدام امتحان اعلام می‌شود که مثلا نمرات تراز خواهد شد یا نه؟ در بسیاری از امتحاناتی که احتمالا بسیاری از داوطلبان آزمون کانون هم در‌ آن‌ها شرکت کرده‌اند، حتی کلید پاسخ‌ها منتشر نمی‌شود.

 سوال: تفاوت پذیرش بر اساس «معدل» و «نمره تراز» داوطلبان در چیست و آیا این مسئله درست است که در پذیرش بر اساس تراز، تعیین ضرایب برای دورس بی‌ثمر خواهد بود؟

پاسخ آقای کشاورز:

همچنانکه گفتم، تراز- حسب اظهار اهل فن که اینجانب از آنها نیستم- بهترین و عملی‌ترین و منصفانه‌ترین روش است. باز هم بر مبنای آنچه که به بنده گفته شده تراز موضوع ضریب را نفی نمی‌کند بلکه آن را تعدیل می‌کند.

تحلیل پاسخ های آقای کشاورز

1-      ایشان در بدو امر تصمیم اعلام نتایج بر اساس نمره تراز را تلویحاً متوجه دوره تصدی ریاست سابق کانون می نمایند .

2-      به نظر می رسد که مسئولان کانون غیر از کلیاتی که از مسئولان سنجش در مورد نمره تراز دریافت نموده اند، در مورد جزئیات تراز اطلاع ندارند.

3-      برخلاف نظر آقای کشاورز با اعمال تراز ، هر کانون تعداد مورد نیاز خود را از بالاترین نمره‌های کسانی که در حوزه آن کانون امتحان داده‌اند، انتخاب نکرده است .تراز تابع فرمولهای خاصی است که نمره خام را دست خوش تغییرات خاصی می نماید .

4-      اینکه اعمال تراز بدون اعلام قبلی مطابق تفسیر معترضان «عقاب بلا بیان» است یا مطابق تفسیر مسئولان کانون اینگونه نیست نیاز به بررسی دارد که توضیح خواهیم داد.

تراز چیست ؟

برای اینکه افراد یک آزمون را رتبه‌بندی کنیم. ساده ترین راه اینست که هر کس نمره خام بیشتری  گرفت در رتبه بالاتری قرار بگیرد.در این سیستم ضرایب هر درس حاکم مطلق بر اهمیت و ارزش آزمونی سوال است. آزمون وکالت از سال 72 تا 91 بر طبق همین سیستم برگزار می شد.

اما سیستم اعلام رتبه بر اساس تراز با این سیستم متفاوت است .

تصور بفرمایید که داوطلبی به در یک آزمون از 20 سوال مدنی به 17 سوال پاسخ دهد و بر اساس نمره خام رتبه اول گردد. در اینجا دلیل رتبه او اینست که کسی به تعداد سوالاتی که او پاسخ گفته نتوانسته پاسخ دهد. همان داوطلب را فرض کنید که از 20 سوال مدنی به 17 سوال پاسخ دهد اما رتبه آخر گردد در اینجا دلیل رتبه او اینست که سایرین بیشتر از 17 سوال صحیح را پاسخ گفته اند.

حال داستان تراز از پاسخ به این سوال آغاز می گردد که بین این 17 با آن 17 چه تفاوتی وجود دارد؟

نمره ۱۷ یک بار ارزش بالاترین را داشت و یک بار ارزش پایین‌ترین!

این مشکل را که تراز حل می کند تا بدون اینکه آزمونهای متعدد برگزار شود ارزش دانش واقعی هر داوطلب را ارزیابی کرد .

تراز یا Balance «یکسان‌سازی ارزش نمره» و نرمال‌سازیNormalization است . یعنی ترازی که داوطلب به دست می آورد همیشه ارزشش همان باشد و اینکه نسبت به «همه سؤالات» سنجیده شود. در ترازبندی:

1-    تک‌تک سؤالات مهم می‌شوند.

2-    هر چه داوطلبان به یک سؤال، کمتر پاسخ صحیح دهند، ارزشش آن سؤال بالاتر می‌رود

3-    سطح علمی بقیه داوطلبان، روی تراز شما مؤثر است.

فرمول محاسبه تراز:

تراز برای هر درس مطابق فرمول زیر بدست می آید

1-   ابتدا نمره خام هر درس باید بدست بیاید :

نمره خام به صورت درصد بیان می‌شود. در آزمون وکالت برای جواب های اشتباه نمره منفی منظور می‌گردد. نمره خام ممکن است منفی هم باشد. کمترین نمره خام 33/33- درصد است و مربوط به داوطلبی است که به تمام سؤالات پاسخ اشتباه داده است. بیشترین نمره هم 100 درصد است و مربوط به داوطلبی است که به تمام سؤالات پاسخ صحیح داده است.

فرمول محاسبه نره خام در آزمون وکالت :

(تعداد سوالات درست منهای تعداد سوالات غلط) تقسیم بر ( تعداد سوالات ضربدر 3 ) و حاصل ضربدر 100 می شود.

توجه داشته باشید ضریب درس در این مرحله اهمیت دارد در واقع آزمون وکالت با ضرایب مدنی 3 – آ.د.م 3- تجارت 2 – جزا 2 – آ.د.ک 2- اصول 1- مجموعضرایب 13 را داراست که و شش درس آن را می توان گفت که 13 درس با ضریب یک می توان تصور کرد . بنابراین در تراز مدنی معادل سه درس با ضریب یک و آ.د.م مدنی نیز معدل سه درس با ضریب 1 و بقیه درسها را می توان به همین ترتیب تصور کرد .

2-   سپس نمره تراز محاسبه می گردد:

نمره تراز هر درس عددی است بین صفر و ده هزار در نمره تراز نمره منفی وجود ندارد و داوطلبی که نمره خام او 33/33- شده است نمره ترازی حدود 1000 به دست می‌آورد.

نمره تراز به عوامل زیر بستگی دارد:

1ــ نمره خام

2ــ ضرایب دروس

3- سطح دشواری پرسشها (با محاسبه معدل نمره خام همه داوطلبان مشخص می گردد)

4-آمار داوطلبین(تعداد داوطلبان شرکت کننده در آزمون)

5- میانگین کل شرکت کنندگان در نمره تراز نقش بسزایی دارد(با محاسبه انحراف از استاندارد بدست می آید)

فرمول محاسبه تراز در آزمون وکالت :

آیا با اعمال سسیتم تراز حقی از داوطلبان آزمون وکالت ضایع گردیده است ؟

اعمال سسیتم تراز فی النفسه مشکلی ندارد و استانداردی جهانی است و طیمحاسباتی سنگین بدست می آید که فقط با سرور های قدرتمند (که ظاهراً سازمان سنجش این زیر ساختها را در اختیار دارد) قابل اعمال است .

اما تراز زمانی دانش افراد را درست محاسبه می کند که :

اولاً : منابع آزمون مشخص باشد .

در آزمون وکالت هر گز چنین نبوده است مثالهای متعدد از عدول از منابع سالهای قبل در آزمون وکالت وجود دارد. برای مثال سوالات مدنی سال 91 و 92 را مقایسه کنید .

دوماً: سوالات استاندارد باشد.

سوال استاندارد از نظر ماهوی یعنی طرح سوال صحیح از مباحث مورد امتحان. ما موارد متعددی شاهد سوالاتی در آزمون وکالت هستیم که چنین استانداردی رعایت نمی شود طبیعی است اکثر داوطلبان نتوانند به سوالاتی که از قانون دادگاهای سیار طرح می گردد یا از قانون چهارم و پنجم توسعه جواب دهند (که سابقه آن را در ازمون 90 داشتیم ) . چون خارج از حوضه مطالعه برای آزمون وکالت هستند اینگونه سوالات سخت نیستند بلکه غیر استاندارد هستند چون تعداد کمی پاسخ می دهند ارزش تراز بالایی پیدا می کنند و فقط نقش بخت و اقبال را در آزمون بالا می برند.

و استاندارد سوالات از نظر شکلی یعنی تناسب متن سوال و گزینه ها و تایم تفکر و جوابدهی با فرصتی که داوطلب در اختیار دارد. در آزمون وکالت بارها از این استانداردها عدول شده است . در آزمون وکالت داوطلب برای هر سوال یک دقیقه فرصت دارد به سوالات اصول و مدنی سال 91 دقت شودو به سوالات 63-65 51-27 و 12 آزمون وکالت 92 یک دقیقه حتی برای خواندن متن سوال و گزینه ها نیز کافی نیست .

سوماً : تعداد سوالات آسان، متوسط و دشوار مشخص باشد .

رعایت تناسب سختی و آسانی سوالات به تعداد معین یکی از اصول آزمون تستی است که بر مبنای تراز نره گیری می شود . برای سوالات 20 تایی در تست: 5 سوال آسان -8 سوال متوسط و 7سوال دشوار استاندارد است. با این استاندارد درست می توان بوسیله تراز ارزش واقعی سوالات و دانش واقعی افراد را سنجید . در آزمون وکالت چنین استانداردی رعایت نمی شود. بطور دوره ای سوالات برخی روس تماماً سخت یا تماماً آسان و متوسط است. سوالات تجارت سال 90 را با تجارت سال 92 و سوالات آیین دادرسی کیفری 90 و 92 را با آیین دادرسی کیفری 91 مقایسه کنید .

چهارماً : بارم بندی صحیحی برای دروس اعمال شود.

یعنی سوالات متمرکز روی یک مبحث خاص نگردد . دانش واقعی افراد در چنین صورتی قابل ارزیابی درستی نیست در وضعیت فعلی در مدنی، تعهدات (مدنی 3)- در آیین دادرسی مدنی، طواری غیر مرتبط با ادله (آ.د.م 2) - در تجارت، شرکتها( تجارت 2) و........ تعداد عمده سوالات را در بر می گیرند یعنی عملاً کسی که فقط تعهدات را خوانده عملاً از کسی 7 مبحث دیگر مدنی را خوانده و قطعاً دانش گسترده تر بیشتری دارد نتیجه بهتری می گیرد. با چنین وضعیتی حتی تراز هم اختصاص به مباحث خاص پیدا می کند و نه تنها کارکردی ندارد بلکه نتیجه عکس نیز می دهد .

و حال پاسخ به این سوال که آیا با اعمال سسیتم تراز حقی از داوطلبان آزمون وکالت ضایع گردیده است ؟

در پاسخ به این سوال باید سوال دیگری پاسخ گفت:

آیا پیش از آزمون منابع آزمون مشخص شده بود؟

آیا سوالات استاندارد بود؟

آیا تعداد سوالات آسان، متوسط و دشوار در هر درس مشخص بود؟

آیا بارم بندی صحیحی برای دروس اعمال شده بود ؟

و پاسخ به این سوال که آیا با اعمال سسیتم تراز «عقاب بلا بیان» بود:

پاسخ این سوال نیز در چند سوال دیگر نهفته است.

در آزمونی که پای سرنوشت قریب به 60 هزار نفر در میان است در میان گذاشتن کوچکترین اطلاعات نیز اهمیت ویژه خود را ندارد؟

آیا آزمون وکالت با کنکور کارشناسی یا حتی کارشناسی ارشد قابل مقایسه است؟

پاسخ به این سواالات را به مسئولین محترم کانون وکلا و داوطلبین عزیز وا می گذاریم .

التماس دعا

امیر علی جلیلی

تحلیل گر مسائل آموزشی حقوق